Durf te vragen naar wat ouderen en hun mantelzorgers nodig hebben

In de huidige crisisomstandigheden is het van groot belang dat er een gezonde balans blijft tussen zorgen voor de ander en zorgen voor jezelf, schrijft Eric Kindt, algemeen directeur van Home Instead Thuisservice. Hoe houden mantelzorgers het vol? Wat is noodzakelijke zorg?

In Nederland leven 280.000 mensen met dementie. Hiervan woont ongeveer 74 procent, dat zijn circa 200.000 mensen, thuis. Zij worden verzorgd door hun naasten, al dan niet in combinatie met hulp van zorgprofessionals. De cijfers van Alzheimer Nederland spreken boekdelen. Maar liefst 31 procent van de mantelzorgers zorgt meer dan 40 uur per week voor zijn of haar naaste. Juist bij de zorg voor mensen met dementie is de afstemming tussen de persoon met dementie zelf, de mantelzorger(s) en de ondersteunende zorgprofessionals van essentieel belang.

De impact van corona

Wanneer je vanuit dat perspectief kijkt naar de situatie thuis bij mensen met dementie, zie je dat de coronacrisis een enorme impact heeft. De al fragiele balans is ernstig verstoord. Voor de mantelzorgers is duidelijk wat hun rol is. Zij kunnen niet anders en moeten door. Maar veel zorgorganisaties hebben keuzes gemaakt die een grote invloed hebben op het leven thuis. Locaties van dagbestedingen zijn tijdelijk gesloten en thuiszorgorganisaties hebben het aantal zorgmomenten bij senioren thuis geminimaliseerd, waarbij er voor gekozen is om alleen nog ‘noodzakelijke zorg’ vanuit een medisch perspectief te bieden.

Verkeerde vraag

Onze zorgprofessionals ontmoeten elke dag veel senioren met dementie die nog thuis wonen. Zij komen bij hen thuis voor een kopje koffie, om hen te begeleiden bij het wassen en aankleden, om samen met hen te eten en om hen gezelschap te houden. Kortom, om de dagstructuur en het ritme van de senior in stand te houden. Dat is juist in deze tijd erg belangrijk.

Met enige regelmaat hoor ik de vraag vanuit andere thuiszorgorganisaties aan onze zorgprofessionals of dit dan wel noodzakelijke zorg is in deze tijd. Moet je dit wel doen in deze tijden van corona? We moeten toch zo min mogelijk contactmomenten hebben?

De gedachte achter die vraagstelling houdt mij al een tijdje bezig. Weet je waarom? Omdat het een vraag is aan de verkeerde persoon. Deze vraag moet niet gesteld worden aan mij of aan onze zorgprofessionals, deze vraag moet worden gesteld aan de senior zelf en zijn of haar dierbare naasten. Want zijn zij niet degenen die bepalen wat op dit moment bijdraagt aan een goed en zinvol leven thuis? Is hun wens niet bepalend voor het antwoord op deze vraag?

Persoonsgerichte zorg

Dat is waar het om gaat bij persoonsgerichte zorg, dat we vragen wat de ander nodig heeft om het leven met zin en met leefplezier voort te zetten. Het gaat om het vormgeven van betekenisvolle relaties en weten wat bij de ander zin geeft aan het leven.

Ondersteuning en begeleiding thuis en het bieden van gezelschap resulteren in een breed pakket aan onderliggende effecten zoals het aangaan van een betekenisvolle relatie, het bieden van veiligheid thuis, het verminderen van angst en stress, het behoud van zelfrespect, het gevoel ertoe te doen en ergens bij te horen, het stimuleren van voeding en beweging en, niet in de laatste plaats, de ondersteuning van de mantelzorg.

Naar mijn mening kun je als zorgorganisatie niet vragen of de mantelzorger het ‘even’ kan overnemen? Als je daarbij beseft dat de mantelzorger in de meeste gevallen al vrijwel 7×24 uur ’mantelzorgt’, dan is die vraag zelfs eigenlijk ongepast. Veel mantelzorgers zitten al tot aan hun maximum in de ondersteuning en juist ook in deze heftige periode is externe professionele hulp voor hun dierbare van groot belang en van grote waarde.

Durf te vragen

Echt persoonsgerichte zorg, vooral ook in deze tijd, is: durf te vragen en te luisteren naar wat de senioren en hun dierbare naasten nodig hebben om zo goed en zo kwaad als mogelijk een betekenisvol leven te kunnen behouden en te kunnen genieten van de dagelijkse dingen. Dat je op zoek gaat naar het kennen van de ander inclusief de verlangens van die ander.

Dit begint naar mijn mening met de wil om die vraag te stellen en vervolgens met maximale creativiteit en met daadkracht invulling te geven aan het antwoord. Laat dat ons kompas zijn in deze roerige tijden: luisteren naar wat de ander betekenisvol vindt en daar mede invulling aan geven in de zorgrelatie. Wat kun je dan als zorgverlener een prachtig beroep hebben!

En dat je als zorgorganisatie het invullen van deze verlangens op een veilige manier moet organiseren in deze crisistijd, dat staat buiten kijf! Maar we moeten daarbij wel blijven denken in mogelijkheden en niet in beperkingen. Dan kan er nog ontzettend veel. Gelukkig maar!

Eric Kindt
Algemeen directeur Home Instead Thuisservice